Dr n. med. Paweł Wisz

Prostatektomia robotyczna wykonywana jest u pacjentów ze zdiagnozowanym rakiem prostaty, ograniczającym się wyłącznie do tego narządu oraz u pacjentów z rakiem prostaty zaawansowanym miejscowo, czyli w którym komórki rakowe nie ograniczają się wyłącznie do gruczołu krokowego, ale wykraczają poza jego granice naciekając na znajdujące się poniżej pęcherzyki nasienne, czy przylegającą do nich milimetrową powięź Denonvilliersa. Operacja robotyczna może być wykonana u wszystkich pacjentów, którzy są kandydatami do otwartej radykalnej prostatektomii oraz do prostatektomii metodą laparoskopową.

Tak. Pod względem operacyjnego leczenia raka prostaty operację z zastosowaniem systemu robotycznego uważa się za taką samą jak operację otwartą i laparoskopową. Operacje wykorzystujące robota cechuje natomiast wyższa precyzja zabiegu z uwagi na możliwość dokładniejszego wypreparowania tkanek zajętych nowotworem.

Tak. Alternatywne metody leczenia powinny zostać omówione z pacjentem podczas wizyty u urologa. W zależności od wieku, wyniku PSA, klinicznego zaawansowania choroby, faktu występowania przerzutów czy chorób współistniejących u pacjentów oprócz leczenia operacyjnego stosuje się radioterapię, brachyterapię, aktywną obserwację lub terapię hormonalną. Decyzja o leczeniu chirurgicznym podejmowana jest przez lekarza w sytuacji, kiedy na podstawie analizy wyników badań oceni ją jako najbardziej optymalną formę leczenia raka prostaty.

Czas trwania prostatektomii robotycznej uzależniony jest od stanu zaawansowania nowotworu i zakresu zabiegu. Operacja trwa od 1h do 2h.

Operacja robotyczna jest o wiele mniej bolesna niż operacja otwarta czy laparoskopowa z uwagi na mniejszą inwazyjność zabiegu, co wiąże się z mniejszą ordynacją leków przeciwbólowych.

Hospitalizacja mężczyzn po zabiegu radykalnej prostatektomii z wykorzystaniem robota trwa ok. 3 -5 dni, ale oczywiście długość okresu hospitalizacji uzależniona jest od ogólnego stanu zdrowia pacjenta i może ona zostać odpowiednio wydłużona.

Cewnik usuwany jest już w drugiej lub trzeciej dobie po zabiegu. Usunięcie cewnika jest bardzo proste i zajmuje tylko kilka sekund i odbywa się podczas pobytu pacjenta w szpitalu.

Zazwyczaj, pacjenci po operacji są zachęcani do podjęcia lekkiej aktywności fizycznej w ciągu 4 godzin po zabiegu, z pomocą pielęgniarek i fizjoterapeuty. Działa to na korzyść pacjentów, ponieważ przyspiesza proces powrotu do zdrowia i minimalizuje ryzyko powikłań. Samodzielne poruszanie się pacjentów zwykle staje się możliwe dopiero dzień po operacji.

Na drugi dzień po operacji pacjentom podaje się lekkie śniadanie. Ważne jest, aby w ciągu kilku następnych dni po zabiegu, pacjenci utrzymywali dietę lekkostrawną, opierającą się na płynach lub delikatnie rozdrobnionym jedzeniu.

Dren i cewnik są zazwyczaj usuwane na drugi dzień po operacji, a szwy są usuwane ambulatoryjnie po około ośmiu dniach lub samoistnie ulegają rozpuszczeniu. Bezpośrednio po usunięciu cewnika, pacjent może doświadczyć nietrzymania moczu. Normalna kontrola nad oddawaniem moczu wraca stopniowo, dlatego wszystkim pacjentom zaleca się rehabilitację urologiczną po operacji, która przyspiesza proces powrotu do pełnej kontroli nad pęcherzem.

Typowy pobyt w szpitalu po operacji prostatektomii z wykorzystaniem robota trwa od 3 do 5 dni, jednak indywidualne potrzeby pacjenta mogą wymagać dostosowania tego schematu. W razie potrzeby, pacjentom podaje się leki przeciwbólowe, aby złagodzić wszelkie dolegliwości.

Tak. Każda operacja może potencjalnie powodować komplikacje, jednak operacja z wykorzystaniem robota minimalizuje to ryzyko. Możliwe do wystąpienia powikłania po operacji, są omawiane z pacjentem przez lekarza urologa podczas wizyty kwalifikującej, przed podpisaniem przez pacjenta formularza zgody na zabieg.

Jakie są powikłania krótkoterminowe po zabiegu (5–10%)

Poniższe powikłania występują u ok. 5-10% operowanych pacjentów i zalicza się do nich:

• Zasinienie okolicy moszny/penisa, wokół nacięć chirurgicznych, okolicy podbrzusza -  zdarzają się bardzo rzadko i ustępują samoczynnie w ciągu pierwszych kilku tygodni od zabiegu
• Skurcze lub  bolesność pęcherza moczowego
• Zaparcia
• Krew w moczu
• Zakażenie układu moczowego lub rany
• Obrzęk twarzy trwający kilka godzin
• Ból barku trwający kilka godzin
• Dyskomfort w okolicy odbytu lub jelit – dolegliwości występują przez pierwszą godzinę lub dwie po operacji
• Uczucie wzdęcia brzucha lub gazów w jamie brzusznej – dolegliwości mogą występować do kilku dni po wypisie i ustępują wraz z przywróceniem prawidłowej perystaltyki jelit

Jakie są rzadkie i krótkoterminowe powikłania po i śródoperacyjne?

• Krwawienie wymagające transfuzji podczas lub po operacji (2%)

• Konieczność reoperacji z uwagi na powikłania takie jak np. krwawienie wewnętrzne (0,5%)
• uszkodzenie struktur wokół prostaty, tj. jelit, odbytnicy, pęcherza moczowego, naczyń krwionośnych lub moczowodów
• mimowolny wyciek moczu (0,5%) w miejscu zespolenia. Powikłanie rzadko kiedy wymaga ponownej operacji, standardowo leczy się je farmakologicznie przez kilka dni, co wiąże się z dłuższym pobytem pacjenta w szpitalu
• ryzyko wystąpienia zakrzepów w nogach lub  w płucach (0,5%). Każdy pacjent po operacji ma wdrożoną terapię przeciwzakrzepową. Dodatkowo rekomenduje się utrzymanie dobrego nawodnienia i wczesną mobilizację, które pomagają zapobiec temu problemowi
• powikłania medyczne, takie jak zapalenie płuc lub zawał serca (0,5%).
• konwersja do operacji otwartej  (0%)
• zatrzymanie moczu po usunięciu cewnika (1,5%)

 Jakie są powikłania długoterminowe?

Nietrzymanie moczu

U części pacjentów obserwuje się niewielki stopień nietrzymania moczu po usunięciu cewnika, niemniej jednak jest to dolegliwość, która mija samoczynnie. W większości przypadków problemy z prawidłowym oddawaniem mikcji mają charakter przejściowy oraz odwracalny. W operacjach prostaty z wykorzystaniem robota ok. 80% pacjentów trzyma mocz już do miesiąca po operacji, a po roku wynik ten wynosi ok. 96%.  W przypadku nieprawidłowej kontroli moczu potrzebna jest niekiedy odpowiednia rehabilitacja urologiczna, obejmująca ćwiczenie mięśni dna miednicy, ćwiczenia typu biofeedback. Długotrwałe nietrzymanie moczu wymagające dalszego leczenia chirurgicznego obserwuje się u ok.  2-3% pacjentów. 

Podczas zabiegu usunięcia prostaty może dojść również do powikłania w postaci mechanicznego uszkodzenia zwieracza cewki moczowej podczas wykonywania zabiegu. Niestety w tym przypadku dochodzi do całkowitego i nieodwracalnego nietrzymania moczu, które można leczyć poprzez wszczepienie sztucznego zwieracza cewki moczowej.

Zaburzenia erekcji

Operacja polegająca na usunięciu prostaty może wpływać na erekcję i zachowanie funkcji seksualnych. Powikłanie to jest bardziej prawdopodobne w starszej grupie wiekowej pacjentów oraz u tych z osłabioną erekcją, stwierdzoną jeszcze przed przeprowadzeniem operacji. Operacja raka prostaty z wykorzystaniem robota w sytuacjach, w których jest to możliwe pozwala na zaoszczędzenie struktury odpowiadającej za wzwód prącia, jaką są pęczki naczyniowo-nerwowe. U mężczyzn będących po zabiegach z zaoszczędzeniem pęczków,  rehabilitacja seksualna rozpoczyna się od  leczenia farmakologicznego.  Jeżeli ta forma terapii nie przynosi oczekiwanych efektów to kolejnym etapem są iniekcje do ciał jamistych. Ostateczną formą leczenia zaburzeń wzwodu po prostatektomii jest protezowanie prącia.

Zwężenie cewki moczowej

Do zwężenia cewki moczowej może dojść na skutek blizny (zrostu). Powikłaniu towarzyszy wówczas spowolniony przepływ moczu lub trudności w jego wydaleniu. Zwężenia cewki moczowej występują o ok. 0,5% pacjentów, tylko niewielki odsetek pacjentów wymaga niewielkiej interwencji chirurgicznej w celu zniwelowania problemu.

Tak. Przed opuszczeniem szpitala każdy pacjent otrzymuje instrukcje dotyczące postępowania w warunkach domowych. Dodatkowo wypisywana jest recepta na środki przeciwbólowe, antybiotykoterapię, leki osłonowe i przeciwzakrzepowe oraz przeciw zaparciom. Dla mężczyzn, dla których ważna jest funkcja erekcji, oferowane są leki, których zażywanie należy rozpocząć po usunięciu cewnika. Udostępniany jest również telefon 24h do szpitala w przypadku wystąpienia jakichkolwiek komplikacji.

Pierwsza wizyta kontrolna planowana jest po ok. 2-3 tygodniach po zabiegu, po otrzymaniu wyniku badania histopatologicznego celem jego omówienia. Dodatkowo zalecane jest kontrolowanie poziomu PSA co 3 miesiące.

Po powrocie do domu, pacjenci powinni dążyć do utrzymania aktywności poprzez regularne, krótkie spacery - co najmniej 10 minut co godzinę. W ciągu pierwszego tygodnia po zabiegu, zaleca się stopniowe zwiększanie czasu i intensywności spacerów, co przyczynia się do wzmocnienia mięśni dna miednicy.

Przez okres co najmniej trzech miesięcy po operacji, pacjenci powinni unikać intensywnych form aktywności fizycznej, takich jak korzystanie z sauny, jazda na rowerze czy motocyklu, a także jazda konna. W tym samym okresie, zaleca się również powstrzymanie od wykonywania ciężkich prac fizycznych, aby zapewnić organizmowi odpowiedni czas na pełne wyzdrowienie.

Nie. Operacja nie powinna wpływać na libido. Prostatektomia wpływa natomiast na płodność pacjentów ponieważ podczas zabiegu zostają usunięte pęcherzyki nasienne oraz przecinany jest nasieniowód. Dlatego niestety pacjenci po tej operacji nie mają już nasienia, czyli również możliwości na posiadanie dzieci. Dlatego warto pamiętać, aby mężczyźni, którzy pragną jeszcze mieć potomstwo zwrócili uwagę na ten fakt i odpowiednio wcześniej zdeponowali nasienie w banku spermy.

Zaleca się powstrzymanie się od aktywności seksualnej przez okres gojenia czyli przez ok. 8 tygodni po prostatektomii.

Decyzja o prowadzeniu pojazdów powinna być podejmowana indywidualnie, z uwzględnieniem samopoczucia pacjenta. Generalnie, zaleca się, aby pacjenci odczekali co najmniej tydzień po operacji zanim zasiądą za kierownicą. Jeśli chodzi o podróże samolotem, krótkodystansowe loty mogą być możliwe po około tygodniu od zabiegu, natomiast długodystansowe - dopiero po upływie 4 tygodni. Chociaż te wytyczne są tylko zaleceniami, zawsze najbezpieczniej jest odłożyć planowane podróże, jeżeli to możliwe, aby umożliwić organizmowi pełną rekonwalescencję.

Czas, po którym pacjent może wrócić do pracy, jest ściśle związany z jego aktualnym stanem zdrowia i samopoczuciem. Zazwyczaj jest to okres około 3-4 tygodni. Wskazane jest, aby po powrocie do domu pacjent początkowo podejmował się tylko lekkich czynności, które nie wiążą się z podnoszeniem ciężkich przedmiotów. Zgodnie ze statystykami pacjenci, którzy przeszli operację z użyciem technologii robotycznej, są w stanie wrócić do pracy szybciej - średnio po 3 tygodniach, w przeciwieństwie do pacjentów po tradycyjnej operacji otwartej, którzy wracają do pracy średnio po 11 tygodniach.

Większość pacjentów z nowotworem ograniczonym do prostaty nie potrzebuje żadnych innych form leczenia. Natomiast pacjenci z bardziej zaawansowaną chorobą nowotworową mogą otrzymać wskazania do leczenia uzupełniającego w postaci radioterapii po operacji, w sytuacji jeśli nastąpi po niej wzrost poziomu PSA. W sytuacji przerzutów do węzłów chłonnych zalecana jest natomiast hormonoterapia. Postępowanie pooperacyjne jest szczegółowo omawiane z pacjentem podczas wizyty kontrolnej.